Gần đây Nguyễn Thượng Long, một nhà giáo, viết
loạt bài "Nghề cao quý đã chết lâm sàng" trình bày sự
ngắc ngoải của nền giáo dục Việt Nam. Sau khi nêu ra và phân tích nhiều hiện
trạng đau lòng, Nguyễn Thượng Long viết: "Có hợp lí không khi quy hết trách
nhiệm làm hư hỏng thế hệ trẻ cho ngành GD - ĐT? Câu hỏi này nằm ngoài phạm vi
bài viết của tác giả". Tôi thông cảm với thày Long. Thày biết
trong việc này, ngành GD - ĐT vừa là nạn nhân vừa là thủ phạm, còn trách nhiệm
chính ở cao hơn, có thể thày biết, nhưng chưa có dịp nói ra. Tôi xin tiếp lời.
Trước đây, tôi đã có nhiều bài báo và thư gửi
Quốc hội cũng như Bộ Giáo dục về các vấn đề giáo dục. Chỉ xin nhắc lại vài ý.
Trong thư gửi Quốc hội vào tháng 3-2010 tôi nêu
6 nguyên nhân làm GD xuống cấp và đề nghị 6 biện pháp để chấn hưng. Xin nêu lại
2 nguyên nhân đầu tiên là: 1- Sự quá duy ý chí của lãnh đạo cấp nhà nước trong
việc phát triển GD; 2- Nhà nước và Quốc hội cử nhầm người kém tài năng làm Bộ
trưởng GD.
Trong thư gửi Quốc hội vào
tháng 6-2014, tôi viết "Đổi mới toàn diện GD là việc chưa thể thực
hiện" vì không thể tách GD ra khỏi nền tảng xã hội tràn ngập các tệ nạn.
Trong một thể chế độc tài toàn trị đầy rẫy tham nhũng, nạn mua quan bán chức là
quá phổ biến, nền GD chỉ có thể sửa chữa một số sai lầm, làm một số giải pháp
tình thế. Nếu chưa có cải cách về thể chế để dẹp bỏ tham nhũng và kiến lập nền
dân chủ thực sự mà cứ cố đổi mới toàn diện GD thì chỉ tiêu tốn thời gian, sức
lực và tiền của để thay các sai lầm này bằng các sai lầm khác mà thôi.
Trong bài "Bàn về triết lí GD" (tháng
12-2016), tôi viết rằng nền GD Việt Nam đi chệch hướng là vì bị chính trị hóa,
bị dùng để phục vụ cho ý thức hệ của Đảng Cộng sản, nhằm đào tạo ra những người
chủ yếu chỉ biết thừa hành sự lãnh đạo của đảng. Vậy để cứu nền GD thì trước
hết cần thoát li chính trị, đưa GD trở về với nhân văn và khoa học.
