PHẠM
NGỌC THÁI
Trong lời giới thiệu tập
sách ” Chế Lan Viên – Thơ chọn lọc”, Nxb Văn học 2014 – Dương Phong, người
tuyển chọn… khi nói về ba bài thơ này đã viết:
– Ba
thi phẩm nổi tiếng công bố muộn mằn của Chế Lan Viên – in trong Di cảo Chế Lan
Viên – chính là: “Ai ? Tôi!” – “Bánh vẽ” – “Trừ
đi”… là những sự trở trăn, lật trái lại mặt sau của cuộc đời.
Thực ra, nếu
nói “Đó là… những sự trở trăn, lật trái lại mặt sau của cuộc đời“,
là Dương Phong đã lựa lời nói cho nhỏ nhẹ đi, tránh khâu kiểm duyệt, sợ không
cho xuất bản. Theo tôi, xác đáng hơn thì phải nói: Ba thi phẩm đó đã…
lật trái lại mặt sau của xã hội và chính trị – Người đã tự phê phán.
Thậm chí tự lên án mình! Cả ba bài thơ đều nằm trong Di cảo. Khi còn sống Người
đã không cho xuất bản, không dám công bố. Tôi xin phân tích từng bài một.
Nhà thơ Chế Lan Viên:
Trong bài “Ai? Tôi!” – Bài
thơ viết vào những ngày sau khi nước nhà đã hoàn toàn giải phóng. Có lẽ một
thực trạng xã hội đã tác động vào tâm can, tư tưởng, dầy vò làm ông đau đớn.
Ông chạnh nghĩ về những hy sinh của những người lính trong cuộc chiến tranh
xưa. Những bi thương mà dân tộc đã phải trả giá. Bắt đầu vào thơ… bằng sự phê
phán chính mình, ông chỉ ra:
Mậu Thân 2.000 người
xuống đồng bằng
Chỉ một đêm, còn sống có
30
Ai chịu trách nhiệm về
cái chết 2.000 người đó?
Tôi! Tôi – người viết
những câu thơ cổ võ
Ca tụng người không tiếc
mạng mình
trong mọi cuộc xung phong
Cái nguyên nhân đó chỉ là
sự tự vấn lương tâm. Người tự kết tội mình: Vì những câu thơ cổ võ của Người
làm cho những người lính xung phong, nên mới để 2.000 người đi thì 1.770 người
bỏ mạng không trở về. Nhưng tại sao Người nói vậy???
Ta vẫn biết thơ Chế Lan
Viên là loại thơ bình luận. Thơ triết lý. Về phương diện nghệ thuật, nó có tính
triết học cao. Tính tư tưởng trong thơ rất sâu sắc về ý nghĩa cuộc sống, cũng
như sự phê phán xã hội và cuộc đời. Mỗi câu thơ ông đều hàm súc ý nghĩa ở bên
trong. Thơ đọc càng sâu càng thấm thía.
Nhà thơ ấy từng
viết những bài thơ nổi tiếng một thời, như: Sao chiến thắng, Người đi
tìm hính của nước… Ông đã sáng tác cả một tập “Ánh sáng và phù sa”
danh tiếng. Đầy hoài vọng với một tương lai huy hoàng của đất nước về ngày
chiến thắng:
Xưa phù du mà nay đã phù
sa
Xưa bay đi mà nay không
trôi mất
Cho đến được… lúa vàng
đất mật…
Anh đã mất gì? Đã mất
bóng đêm.
Không tiếc lời ca ngợi
lãnh tụ. Ca ngợi Đảng quang vinh:
Bác reo lên một mình như
nói cùng dân tộc
“Cơm áo là đây! Hạnh phúc
đây rồi!”
Hình của Đảng lồng trong
hình của nước
(Người đi tìm hình của
nước)
Hết lời ca ngợi chủ
nghĩa. Tin vào ngọn cờ khi theo Đảng quang vinh:
Xanh biết mấy là trời
xanh Tổ quốc
Khi tự do về chói ở trên đầu
……
……
Cây cay đắng đã ra mùa
quả ngọt
Người cay đắng đã chia
phần hạnh phúc
Sao vàng bay theo liềm
búa công nông
Thế mà giờ đây, những năm
tháng sau chiến tranh, đất nước đã hoà bình. Một thực tế xã hội với bao nhiêu
mảng đen về sự bất công, thiếu nhân quyền. Đầy rẫy những quan lại tham nhũng đủ
kiểu, tiếp tay cho chính quyền địa phương chèn ép, chiếm đoạt cả đất đai của
dân lành, đẩy họ vào sự cùng quẫn. Chính quyền như thế đâu có phải còn của dân?
Cái băng rôn Nhà nước do dân, vì dân… âu cũng chỉ là khẩu hiệu? Tâm hồn ông bị
đổ vỡ. Người đổ vỡ về Đảng chăng?… Người thất vọng về chủ nghĩa chăng?…
Người không nói. Nhưng rõ ràng đọc: “Ai?Tôi!”, lật mặt sau của những câu thơ ta
thấy: Cái thần tượng về một Đảng mác-xít trong ông đã bị sụp đổ. Ông không còn
niềm tin thật sự vào thể chế của ngày hôm nay nữa.
Nghĩ lại cuộc chiến xưa. Bao sinh mạng những người lính xung
phong cho sự tốt đẹp của đất nước, hạnh phúc của dân tộc… lại như thế này sao?
– mà chính thơ ông đã góp phần thúc giục họ xung phong. Hàng vạn, hàng vạn
người lính chết cho một cuộc chiến… đã trở thành phi lý ư? Ông đau đớn mà thốt
lên. Không, phải nói là ông đã thét lên khi viết những câu thơ:
Ai chịu trách nhiệm về cái chết 2.000 người đó?
Tôi! Tôi – người viết những câu thơ cổ võ
Ca tụng người không tiếc mạng mình
trong mọi cuộc xung phong
Ai chịu trách nhiệm về cái chết 2.000 người đó?
Tôi! Tôi – người viết những câu thơ cổ võ
Ca tụng người không tiếc mạng mình
trong mọi cuộc xung phong
Ở đây ta thấy một Chế Lan
Viên quay ngược lại hoàn toàn, không còn phải là tâm hồn như khi Người đã viết
“Ánh sáng và phù sa” nữa. Trái tim ông quằn quại. Sau đó Người lý giải
về kết quả những câu thơ mà Người đã cổ võ những người lính xung phong đó:
2.000 người đi… thì 1.700 người bỏ mạng, chỉ 30 người sống sót. Để cuối cùng
dân tộc được gì?… Tổ quốc được gì?… Thông qua một hiện thực cuộc sống, Người
viết:
Một trong ba mươi người
kia
ở mặt trận về sau mười
năm
Ngồi bán quán bên đường
nuôi đàn con nhỏ
Quán treo huân chương
đầy, mọi cỡ
Chả huân chương nào nuôi
được người lính cũ!
Ai chịu trách nhiệm vậy?
Lại chính là tôi!
Người lính cần một câu
giải đáp về đời
Tôi ú ớ
Người ấy nhắc những câu
thơ tôi làm người ấy xung phong
Mà tôi xấu hổ
Tôi chưa có câu thơ nào
hôm nay
Giúp người ấy nuôi đàn
con nhỏ
Giữa buồn tủi chua cay
vẫn có thể cười.
Ta đặt câu hỏi: Nếu sự hy
sinh kia… cũng vì Tổ quốc, tại sao Người lại phải xấu hổ?… dẫu cho là chính thơ
Người cũng đã cổ võ những người lính ấy xung phong chăng nữa. Vấn đề là ở chỗ,
bật ra những câu thơ như thế, Trong thẳm sâu trái tim Người đã phải rên rỉ, đớn
đau vì tình hình của đất nước hôm nay. Mặc dù ông chỉ giải nghĩa nguyên nhân
làm ông xấu hổ, rằng:
Tôi chưa có câu thơ nào
hôm nay
Giúp người ấy nuôi đàn
con nhỏ
Hay là:
Người lính cần một câu
giải đáp về đời
Tôi ú ớ
Chỉ có thể giải thích
rằng: mặc dù đất nước đã hoà bình nhưng tình hình xã hội lại ngày càng suy. Rền
xiết trong ông một nỗi niềm u uẩn: về chế độ còn nhiều sự giả trá, bất công
chăng? Thực tế một Nhà nước xã hội chủ nghĩa đâu có được tốt đẹp trong tâm hồn
như ông hằng tâm niệm. Ông trăn trở… máu dân tộc đã đổ cho cuộc chiến ấy, chỉ
để giành lại một chính thể phi lý này ư? Thế mà 1.770 người lính phải chết
trong một đêm Mậu Thân – đấy mới chỉ là một cuộc xung phong. Nếu nói đến mọi
cuộc xung phong thì phải hàng vạn, hàng vạn những người lính nữa đã phải chết…
cho một cuộc sống với bao sự phi nghĩa như thế này?
Ta lật lại mặt kia của
câu thơ: Nếu như sự xung phong của những người lính, là để giành lại độc lập,
tự do cho một đất nước… có một xã hội công bằng, ấm no và hạnh phúc của dân
tộc. Thì việc gì Người phải xấu hổ? Như Người từng viết:
Ôi Tổ quốc ta, ta yêu như
máu thịt
Như cha mẹ ta, như vợ như
chồng
Ôi Tổ quốc, nếu cần, ta
chết
Cho mỗi ngôi nhà, ngọn
núi, con sông…
(Sao chiến thắng)
Máu của dân tộc đã đổ. Cái chết của những người lính ngoài chiến
trận, cho ngày hôm nay ra sao?
– Vì một Đảng cộng sản quang vinh ư?… Khi trung ương và chính phủ đầy những quan tham nhũng. Một xã hội tràn lan bao lớp quan lại địa phương cấu kết với quan trên chèn ép, ức hiếp dân lành. Chỗ nào cũng bất công. Chỉ chết những kẻ thấp cổ, bé họng – có oan trái mà không tiền, đi kiện cáo cũng chẳng ai thèm quan tâm.
– Vì một Đảng cộng sản quang vinh ư?… Khi trung ương và chính phủ đầy những quan tham nhũng. Một xã hội tràn lan bao lớp quan lại địa phương cấu kết với quan trên chèn ép, ức hiếp dân lành. Chỗ nào cũng bất công. Chỉ chết những kẻ thấp cổ, bé họng – có oan trái mà không tiền, đi kiện cáo cũng chẳng ai thèm quan tâm.
– Vì một Đảng
cộng sản quang vinh ư?… Khi những “đầy tớ của dân” ấy thì giàu nứt đố, đổ vách.
Có nguyên Tổng bí thư Đảng làm hai khoá cả chục năm. Đứng đầu của một Đảng cộng
sản quang vinh – Thời ông ta còn đương nhiệm… thì Đảng yếu kém, xã hội tạp dịch
bung bét, kinh tế quốc dân sa sút. Nếu không tham nhũng mà khi ông ta mãn nhiệm
trở về, giàu như một đế vương? Nhà cửa, biệt thự nguy nga như cung vua phủ
chúa, sàn lát đá hoa cương. Đạo lý chẳng khác gì những kẻ tha hoá? Cha thì đoạt
lấy nhân tình, bồ bịch của con trai. Nhân cách rất rẻ tiền. Con gái với mẹ kế
cũng bới móc, kiện cáo nhau vì giành giật tiền bạc của nả.
Liên tưởng những năm qua
– Ở ngoài biển đảo thì bọn Tàu khựa cướp biển, cướp đảo ta. Chúng hung hăng bắn
giết những người dân đánh cá và chiến sĩ ta… đang phải ngày đêm canh giữ biển
trời. Khắp nơi trong nước, nhất là ở các thành phố… nhân dân xuống đường biểu
tình lên án giặc Tàu – Thì chính quyền lại đi trấn áp, bắt bớ. Rồi hăm dọa,
tống giam cả các bloger yêu nước.
Ta trở lại với bài thơ
của Chế Lan Viên: Trong thẳm sâu tâm linh của Người, điều làm cho Người xấu hổ
– Như Người nói, bởi chính thơ Người đã kêu gọi những người lính kia… và họ đã
phải chết đi trong những cuộc xung phong ấy?… cho tương lai của đất nước với
một thể chế thiếu nhân đạo như hôm nay.
Tôi xin nói tiếp sang bài
thơ “Bánh vẽ”.
BÁNH VẼ
Chưa cần cầm lên nếm,
anh đã biết là bánh vẽ
Thế nhưng anh vẫn ngồi
vào bàn cùng bè bạn
Cầm lên nhấm nháp.
Chả là nếu anh từ chối
Chúng sẽ bảo anh phá rối
Đêm vui
Bảo anh không còn có khả
năng nhai
Và đưa anh từ nay ra khỏi
tiệc…
Thế thì đâu còn dịp nhai
thứ thiệt?
Rốt cuộc anh lại ngồi vào
bàn
Như không có gì xảy ra
hết
Và những người khác thấy
anh ngồi,
Họ cũng ngồi thôi
Nhai ngồm ngoàm…
Chả cần phải khó nghĩ ta
cũng hiểu ngay: Những “bánh vẽ” mà Chế Lan Viên nói ở đây thuộc các chủ trương,
chính sách hay đường lối của Nhà nước, của Đảng. Có những thứ bánh vẽ chỉ gây
tổn hại lớn nhỏ đối với nền kinh tế hay đời sống dân sinh, làm cho nhân dân đói
khổ. Nhưng cũng có loại bánh vẽ thì lại làm… chết người. Có khi giết hàng
nghìn, hàng vạn người lương thiện và vô tội.
Xin lược lại mấy cái bánh
vẽ đã gây ra những tội ác kinh hoàng trong lịch sử của cuộc cách mạng xã hội
chủ nghĩa ở Việt Nam chúng ta. Như cái bánh vẽ:
– Về Cải cách
ruộng đất của Đảng và chính phủ 1946-1957.
– Sự kiện hay
còn gọi là “vụ án nhân văn giai phẩm” 1955-1958.
1. Sơ lược
về thảm hoạ của cuộc Cải Cách Ruộng Đất.
Cái bánh vẽ của Đảng Lao
động VN (tức Đảng Cộng sản VN bây giờ) và Chính phủ nước VN Dân chủ Cộng hòa –
Người ta gọi đó là “chiến dịch đấu tố thảm sát tàn bạo”. Nồi da xáo thịt kinh
hoàng. Đồng bào, đồng loại thảm sát, tận diệt lẫn nhau. Những người cùng huyết
thống trong gia đình bị tuyên truyền, cưỡng chế vu cáo ám hại nhau. Con đấu tố
cha, vợ vu cáo chồng… là địa chủ cường hào, là phản động, là bóc lột. Giẫm đạp
lên luân thường đạo lý. Người ta chưa biết thật chính xác về số người đã bị
giết trong CCRĐ. Có nguồn tin thì nói khoảng 120.000 người bị giết, nhưng cũng
có thông tin những người bị giết lên đến trên 170.000 người. Vậy chí ít cũng
phải trên chục vạn người bị giết ở cuộc CCRĐ ấy. Trong đó, cứ 10 người đem ra
kết án rồi bắn chết thì có 7 người bị vu oan.
Bao nhiêu người cách mạng
– hy sinh cả một đời, hy sinh cả gia đình, cống hiến của cải cho kháng chiến…
cuối cùng cũng bị đội cải cách của chính phủ qui tội, xử bắn rất tàn ác. Nói về
những hành động giết chóc khủng khiếp thời kỳ ấy, thấy nổi trôi trên mạng mấy
vần thơ của nhà thơ Tố Hữu – một ông quan cách mạng mà sau này lên tới chót
đỉnh, uỷ viên trong Bộ chính trị của Đảng cộng sản, viết tuyên truyền trong
thời ký CCRĐ. Thơ rằng:
Giết! Giết nữa bàn tay
không phút nghỉ,
Cho ruộng đồng lúa tốt
thuế mau xong
Cho Đảng bền lâu cùng rập
bước tơ lòng
Thờ Mao Chủ tịch, thơ
Sít-ta-lin bất diệt!
Chẳng hiểu có đúng vậy
không? Nghe vần thơ, giọng thơ thì rất giống thơ Tố Hữu. Nếu đúng thế thì –
Chao ôi! Một ông quan cấp cao của Đảng cộng sản nhưng thơ khát máu quá!…
mà lại là máu cùng đồng loại, giống nòi.
2.
Đôi nét về vụ nhân văn
giai phẩm.
– Là phong
trào đấu tranh của những văn nghệ sĩ đòi dân chủ, tự do văn hoá và trong sáng
tác văn học nghệ thuật.
– Những văn
nghệ sĩ trong Nhân văn giai phẩm tuyên bố: văn học nghệ thuật không để phục vụ
cho chính trị, đó là quyền tự do sáng tác của họ. Với khẩu hiệu “trả lại văn
nghệ cho văn nghệ sĩ”.
– Họ phản đối sự
chuyên chính của Đảng, đòi xoá bỏ sự đảng trị, độc đoán trên lĩnh vực văn hoá
và sáng tác văn học nghệ thuật. Theo họ, chủ nghĩa cộng sản là không nhân văn,
chà đạp con người. Họ chống sùng bái cá nhân. Phong trào nhân văn giai phẩm này
đã bị Đảng và Nhà nước dùng bạo lực thanh trừng, bắt bớ, tù đầy. Hàng loạt các
văn nghệ sĩ phải đi cải tạo, hoặc bị quản thúc, cấm sáng tác… kéo dài hàng chục
năm. Trần Dần phẫn uất cứa cổ tự tử mà không chết. Từ một trào lưu đấu tranh
đòi dân chủ, tự do trong văn học nghệ thuật – trở thành một vụ án “nhân văn
giai phẩm”, đẩy thành một vụ án chính trị. Phong trào được khởi xướng 1955 và
chính thức bị dập tắt tháng 6/1958. Đến khi được cởi trói cho văn nghệ sĩ thì
nhiều người đầu đã bạc, kẻ thì bệnh hoạn ốm đau… nào bại liệt, tâm thần, hoặc
chết trước khi được cởi trói. Như nhạc sĩ Văn Cao được tặng giải thưởng Hồ Chí
Minh một năm sau khi mất (1996). Tháng 2/2007 các nhà văn trong nhóm Nhân văn
giai phẩm như Phùng quán, Trần Dần, Yến Lan, Lê đạt, Hoàng Cầm thì được tặng
giải thưởng Nhà nước… vì đã có công trong sự nghiệp sáng tác văn học của nước nhà.
Chao ôi, mới thấy kiểu
lãnh đạo của chế độ XHCN chúng ta, có khác gì bánh vẽ? Đúng là những thứ trò.
Thậm chí những thứ trò và bánh vẽ ấy đầy giả tạo, lừa dân và vô nhân thất đức…
“cởi ra rồi lại buộc vào như không”.
Xin quay trở lại với bài
thơ “Bánh vẽ” của Chế Lan Viên. Tại sao một nhà thơ lớn của chúng ta cũng như
bao văn nghệ sĩ khác, biết là “bánh vẽ” rồi… mà vẫn phải ngồi vào bàn, vẫn
phải… ăn??? Như Người đã viết:
Chả là… nếu anh từ chối
Chúng sẽ bảo anh phá rối
…..
…..
Và đưa anh ra khỏi bàn
tiệc
Nghĩa là: nếu anh không
ăn cái bánh vẽ của chúng, thì chúng sẽ “đánh”anh. Sẽ qui tội và sẽ… triệt anh.
Cũng như “vụ án Nhân văn giai phẩm” vậy thôi.
Ngay như Nguyễn
Khải – một nhà văn có danh tiếng cũng hoàn toàn nhận thực được sự
sự nhiễu nhương của thể chế. Sự vô đạo của những kẻ điều hành xã hội – nhưng
ông có dám viết lên cái hiện thực ấy đâu? Đến khi mất, ông mới để lại một cuốn
di cảo, tập tùy bút chính trị… gọi là “Đi tìm cái tôi đã mất”. Phê phán, phanh
phui những cái mất tự do, dân chủ, chưa có nhân quyền của chế độ. Như người ta
nói: Nguyễn Khải chết rồi mới dám nói thật.
Không phải chỉ Chế Lan
Viên, Nguyễn Khải… mà cùng bao văn nghệ sĩ khác thời nay – Nếu muốn còn được
cầm bút để viết. Nếu muốn còn được sống để hoạt động văn học nghệ thuật, thì
phải chấp nhận ăn… “bánh vẽ”. Lương tri dẫu bị dằn vặt? Họ vẫn phải – như Chế
Lan Viên đã viết:
Rốt cuộc anh lại phải
ngồi vào bàn
Như không có gì xẩy ra
hết
Và:
Nhai ngồm ngoàm…
Nếu anh không chịu ngồi
vào bàn nhai cái bánh vẽ ấy? Nếu trái tim nhà văn bức bối mà không kìm nén được
nữa, cố viết nó ra – thì sẽ bị… triệt ngay. Thí dụ như cuốn tiểu thuyết “Thời
của thánh thần” của nhà văn Hoàng Minh Tường chẳng hạn?
“Thời của thánh thần”,
Nxb Hội nhà văn 2008 – Là một cuốn tiểu
thuyết, một bức tranh tổng thể của xã hội. Nhà văn phục lại những hiện thực, …
qua những số phận chìm nổi của một gia đình. Những trận đấu tố đầy chất bi hài.
Những chiến dịch cưỡng bức nhuộm máu… để tái hiện lại sự đen tối của thời Cải
cách ruộng đất. Vụ án Nhân văn giai phẩm… những người trí thức và văn nghệ sĩ
bị nhà cầm quyền vùi dập, bắt tù đầy, khủng bố tư tưởng, bị vô hiệu hoá trở
thành những cái bóng dặt dẹo. Rồi cuộc đấu tranh với xét lại hiện đại đến vấn
đề Hoà hợp dân tộc?… Các nhà bình luận nhận xét rằng: “Thời của thánh
thần” là bi kịch của một gia đình thông qua tấn đại bi kịch của dân tộc. ĐọcThời
của thánh thần phải rùng mình vì sự bất ổn của một xã hội, trong cơn
bão loạn thời thế. Bạo lực được xây dựng trên những thứ triết lý không tưởng,
vừa cuồng tín vừa tàn bạo.
Sách bị qui là bôi xấu
chế độ. Mới phát hành được vài ngày thì bị Nhà nước ra sắc lệnh thu hồi. Nghe
nói ngày 28/8/2008, chính nhà văn Hoàng Minh Tường đã phải đi tất cả các cửa
hiệu gửi… để thu hồi sách.
Năm qua, nhà văn Đỗ Hoàng
cũng một lần nữa lên tiếng vạch trần những hành động phi nhân nghĩa của ông
Trưởng ban tư tưởng văn hoá trung ương một thời – Nguyễn Khoa Điềm, nguyên Uỷ
viên Bộ chính trị của Đảng cộng sản. Khi còn đương chức đương quyền, ỷ thế vào
bộ máy quyền lực của Đảng đã bóp nghẹt sự tự do dân chủ các văn nghệ sĩ và
thẳng tay trấn áp những ai không chịu… “ăn bánh vẽ” của Đảng. Trong bài “Thơ
vô lối Nguyễn Khoa Điềm” đăng trên trangvannghecuocsong.com – Nhà văn Đỗ Hoàng
vạch rõ:
” Nguyễn Khoa Điềm – Ông
trùm tư tưởng văn hoá của Đảng cộng sản Việt Nam, đứt gánh giữa chừng… phải về
vườn – Thời còn Trưởng ban tư tưởng văn hoá, Nguyễn Khoa Điềm để lại
nhiều tiếng không hay: Ông ta trù úm Hoàng Minh Chính, bắt nhà văn Dương Thu
Hương, bôi nhọ Trần Độ, loại bỏ nhiều nhà bất đồng chính kiến, đàn áp những
người đòi tự do dân chủ, cấm mạng, cấm internet, đốt thành tro bụi những tập
sách Học phí trả bằng máu của Nguyễn Khắc Phục, Chuyên kể năm 2000 của Nguyễn
Ngọc Tấn, Chúa trời ngủ gật của Nguyễn Dậu, Tâm sự người lính của Đỗ Hoàng,
ngăn cản nhiều nhà văn tài năng vào Hội nhà văn Việt Nam… Ký duyệt nhiều dự án
tiêu hàng triệu đô là tiền ngân sách, thuế dân đóng để phe nhóm hưởng lại quả
nhưng hiệu quả không là bao như: Phim Nguyễn Ái Quốc ở Hồng Công, (phim bỏ kho)
1 triệu đô, phim Dòng sông phẳng lặng (phim bỏ kho)…” v.v.
Như thế có thể thấy rằng:
cái bánh vẽ mà Đảng và Nhà nước XHCN của chúng ta vẫn liên tục vẽ ra suốt từ
hồi CCRĐ đến giờ. Các văn nghệ sĩ muốn tồn tại bình yên thì đều phải… ăn. Như
cách nói của Chế Lan Viên:
Và những người khác thấy
anh ngồi,
Họ cũng ngồi thôi
Nhai ngồm ngoàm…
Nếu ai không “nhai
ngồm ngoàm…” thì Đảng sẽ cho chính quyền đến… “hỏi thăm”? Sự tự do, dân chủ
của chế độ ta vẫn chỉ là giả hiệu: như việc đàn áp, đe nẹt, bắt bớ những người
biểu tình chống giặc Tàu. Những kẻ quá khích chỉ là số ít. Chủ yếu đó là dân
tình và những trí thức yêu nước. Bóp nghẹt nhân quyền sống của con người qua
việc trấn áp, giam hãm tù đầy các bloger yêu nước… dám nói lên sự thật.
Giờ tôi xin nói thêm ít
lời về bài “Trừ đi”:
Sau này anh đọc thơ tôi
nên nhớ
Có phải tôi viết đâu? Một
nửa
Cái cần viết vào thơ, tôi
đã giết đi rồi!
Giết một tiếng đau, giết
một tiếng cười,
Giết một kỷ niệm, giết
một ước mơ,
Tôi giết cái cánh sắp
bay… trước khi tôi viết
Tôi giết bão táp ngoài
khơi
cho được yên ổn trên bờ
Và giết luôn mặt trời
trên biển,
Giết mưa và giết luôn cả
cỏ mọc trong mưa luôn thể
Cho nên câu thơ tôi gày
còm như thế
Tôi viết bằng xương thôi,
không có thịt của mình.
Và thơ này rơi đến tay
anh
Anh bảo đấy là tôi?
Không phải!
Nhưng cũng chính là tôi –
người có lỗi!
Đã giết đi bao nhiêu cái
Có khi không có tội như
mình!
Đọc mấy câu thơ kết trong
bài ‘Trừ đi” này, thấy tâm trạng Chế Lan Viên có khác gì Nguyễn Khải và một số
văn nghệ sĩ?… chỉ dám viết một nửa sự thật – Còn một nửa thì phải viết theo sự
cưỡng chế của… Đảng và chế độ – Người nói:
Thơ này rơi đến tay anh
Anh bảo đấy là tôi?
Không phải!
Người phủ nhận chăng?
Không, để rồi cũng chính Người thừa nhận:
Nhưng cũng chính là tôi –
người có lỗi!
Câu thơ viết thổ lộ như
thế – để nói lên những xót xa trong lòng ông, trăn trở và đau đớn. Có thể nói
đó là sự quằn quại, dầy vò lương tâm của những người cầm bút, những văn nghệ sĩ
sống trong một xã hội đầy lừa lọc và giả dối. Những con người chỉ vì thờ phụng
cho một chính thể đã mọt ruỗng mà phải giết đi bao nhiêu cái tốt đẹp. Giết đi
cả những tình cảm, lòng nhân ái và tư tưởng trong sáng. Cái tội ấy của nhà thơ,
nhà văn… còn lớn hơn cả bao nhiêu thứ mà Người đã qui tội kia?
Chính tôi đã giết đi bao
nhiêu thứ
Có khi không có tội như
mình!
Đấy, ông đã viết như thế
đấy! Vậy “trừ đi” là trừ đi cái gì? Ông nói, sau này đọc thơ ông thì hãy trừ đi
một nửa – Chỉ đúng một nửa thôi, còn lại là giả…
Có phải cái “giả” mà ông
muốn nói ấy… có khi là cả những bài thơ mà ông đã từng ca ngợi chế độ, ca ngợi
Đảng? Bởi vì: nếu ông phê phán Đảng, lên án chế độ, thì ông sẽ bị… “đánh”, bị
triệt… như vụ án Nhân văn giai phẩm. Gia đình, vợ con sẽ khốn khổ, khốn nạn
theo ông. Nghĩa là, nếu ông mà nói thật… thì Đảng và Nhà nước cũng hành tôi
ộng.
Tôi xin dừng lại bài bình
luận về ba bài thơ của Người ở đây.
Ghí chú: Hai bài
“Bánh vẽ” – “Trừ đi” đã viết đầy đủ như ở trong bài bình.
Chỉ xin chép lại toàn bộ
bài thơ “Ai? Tôi!” dưới đây, để bạn đọc xem cho mạch lạc:
AI? TÔI!
Mậu Thân 2.000 người
xuống đồng bằng
Chỉ một đêm, còn sống có
30
Ai chịu trách nhiệm về
cái chết 2.000 người đó?
Tôi! Tôi – người viết
những câu thơ cổ võ
Ca tụng người không tiếc mạng mình
trong mọi cuộc xung phong
trong mọi cuộc xung phong
Một trong ba mươi người
kia
ở mặt trận về sau mười
năm
Ngồi bán quán bên đường
nuôi đàn con nhỏ
Quán treo huân chương
đầy, mọi cỡ
Chả huân chương nào nuôi
được người lính cũ!
Ai chịu trách nhiệm vậy?
Lại chính là tôi!
Người lính cần một câu
giải đáp về đời
Tôi ú ớ
Người ấy nhắc những câu thơ
tôi làm người ấy xung phong
Mà tôi xấu hổ
Tôi chưa có câu thơ nào
hôm nay
Giúp người ấy nuôi đàn
con nhỏ
Giữa buồn tủi chua cay
vẫn có thể cười.
PNT.
Hà Nội, tháng 4/2015
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét