Phố đi bộ Hà Nội, khu vực thường diễn ra nhiều
cuộc biểu tình. Ảnh: Kênh 14.
Trong
những ngày qua, những hình ảnh từ cuộc biểu tình chống lại Luật dẫn độ tại Hong
Kong khiến nhiều người tỏ ra thán phục trước quy mô, kỷ luật và sự văn minh của
nó. Một trong những nhân tố giúp các cuộc biểu tình ở Hong Kong những năm qua
được tổ chức khá thành công chính là sự tham gia của các hội nhóm học sinh,
sinh viên mà tiêu biểu là nhóm Học Dân Tư Triều. Cũng vì vậy, nhiều độc giả
Việt Nam đã đặt câu hỏi: sinh viên Việt Nam ở đâu trong các cuộc biểu tình?
Khi
nhìn những hình ảnh về các cuộc biểu tình gần đây ở Việt Nam, có thể dễ dàng
nhận thấy những gương mặt trẻ không chiếm số đông trong đoàn người. Những gương
mặt thư sinh đeo kính quen thuộc của sinh viên lại ít thấy hơn nữa. Thực tế,
nhiều sinh viên đã tham gia một hay một vài cuộc biểu tình, nhưng nhiều sinh
viên thì lại chưa hề tham gia lần nào. Dù không hẳn là họ không biết về những
diễn biến chính trị khiến các cuộc biểu tình nổ ra.
Các
cuộc biểu tình gần đây ở Việt Nam như biểu tình phản đối Formosa, Luật đặc khu,
Luật An ninh mạng,… hầu hết đều mang tính tự phát và không do một nhóm cụ thể
nào kêu gọi. Cũng không có một nhóm hội nào của sinh viên đứng ra kêu gọi hay
lãnh đạo những cuộc biểu tình này. Một số sinh viên đã tham gia các cuộc biểu
tình kể trên, nhưng thường không phải ai cũng kể câu chuyện của mình.
Sinh viên biểu tình trước phòng họp của HĐQT
mới của Đại học Hoa Sen.
Ảnh: VnExpress
Ảnh: VnExpress
Tuy
vậy, câu chuyện sinh viên biểu tình ở Việt Nam không phải là chuyện quá hiếm
hoi.
Trước năm 1975, đã có nhiều cuộc biểu tình đòi hòa bình của sinh
viên miền Nam dưới sự lãnh đạo của các tổng hội sinh viên. Sau đó, trong những
năm 1988-1989, đã có những cuộc biểu tình của sinh viên ở Hà Nội, Sài Gòn,
Vinh, Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Cần Thơ. Và gần đây, sinh viên Đại học Hoa Sen đã tổ
chức biểu tình trong khuôn viên trường nhằm phản đối Hội đồng quản trị mới và
ủng hộ tôn chỉ “không vì lợi nhuận” của trường.
Trên
thực tế, có rất nhiều lý do để ngăn một sinh viên Việt Nam tham gia biểu tình.
Có những lý do xuất phát từ các quy định pháp luật, nhưng cũng có những lý do
gần gũi hơn.
Sinh viên có thể bị đuổi học nếu biểu tình
Theo
pháp luật Việt Nam hiện tại, quyền biểu tình của sinh viên không chỉ bị giới
hạn bởi các quy định áp dụng chung cho toàn xã hội như Nghị định 38/2005/NĐ-CP
hay Thông tư 09/2005/TT-BCA, mà còn bị giới hạn bởi các quy định dành riêng cho
sinh viên, học sinh. Có thể kể đến là Thông tư 10/2016/TT-BGDĐT do Bộ Giáo dục
và Đào tạo ban hành.
Thông
tư 10 kể trên quy định về Quy chế công tác học sinh, sinh viên tại các trường
đại học hệ chính quy. Văn bản này giới hạn quyền biểu tình bằng cách đặt ra mức
kỷ luật từ khiển trách tới buộc thôi học, giao cho cơ quan chức năng xử lý khi
sinh viên biểu tình. Mục 23 của Thông tư 10, khi tham gia biểu tình, tụ tập
đông người, khiếu kiện trái pháp luật từ lần thứ ba trở lên, sinh viên có thể
bị đình chỉ học, buộc thôi học, và có thể giao cho cơ quan chức năng xử lý. Mục
22 của phần phụ lục nêu trên tỏ ra nặng nề hơn với hành vi lôi kéo, kích động
biểu tình, viết truyền đơn, áp phích khi chỉ cần sinh viên làm lần đầu là bị
đình chỉ học có thời hạn và bị đuổi học nếu làm lần 2.
Thực
tế thì không phải sinh viên nào cũng biết rõ về sự tồn tại của Thông tư 10 và
các quy định của nó. Tuy vậy, nhiều sinh viên vẫn biết rằng họ sẽ phải gánh
chịu hậu quả nếu tham gia biểu tình. Cũng theo khảo sát được dẫn ở phần trên,
nhiều sinh viên nghĩ rằng họ sẽ bị kỷ luật, đuổi học, phạt hành chính và thậm
chí là ngồi tù nếu tham gia biểu tình.
Cán bộ đoàn, hội, cán sự lớp: cánh tay nối dài của chính quyền
Thông
thường, khi có những thông tin kêu gọi biểu tình trên mạng xã hội xuất hiện, đó
cũng là lúc sinh viên được nhắc nhở không tham gia biểu tình. Hội sinh viên,
Đoàn thanh niên và các thành viên ban cán sự sẽ làm nhiệm vụ nhắc nhở sinh viên
không đi biểu tình bằng các thông báo miệng hoặc thông báo bằng các status
trong các group nội bộ trên Facebook của sinh viên.
Trang Facebook của Hội sinh viên ĐH Luật Hà
Nội thông báo sinh viên không được phép tham gia biểu tình. Ảnh chụp màn hình.
Ở
một số trường, cán bộ trong ban cán sự lớp còn được yêu cầu tham gia biểu tình
để nhận mặt người tham gia để có hình thức kỷ luật. Bên cạnh đó, có một bộ phận
có nhiệm vụ theo dõi tư tưởng sinh viên trên mạng xã hội do Đoàn trường quản
lý. Vì vậy, hình ảnh, hay bài đăng nào đó cho thấy có sự tham gia biểu tình của
một sinh viên trong trường đều có thể bị theo dõi.
Trong
khi đó, các trường đại học, cao đẳng không phải lúc nào cũng đưa ra thông báo
chính thức về việc này. Tuy vậy, trong đợt biểu tình chống lại Luật đặc khu và
Luật An ninh mạng năm 2018 đã có ít nhất sáu trường đại học, cao đẳng ra thông
báo chính thức bằng văn bản trên trang web của mình yêu cầu sinh viên không
tham gia biểu tình. Các thông báo của các trường đều có sự chỉ đạo của phía cơ quan
công an như thông báo dưới đây của Khoa Tiếng Anh, Viện Đại học Mở Hà Nội.
Gia đình: rào cản gần như không thể
vượt qua của sinh viên
Ở
Việt Nam, gia đình thường không khuyến khích con cái mình tham gia các hoạt
động mang tính chính trị. Sẽ khó có phụ huynh nào chấp nhận được việc con mình
phải chấm dứt sự nghiệp học hành vì tham gia biểu tình, đặc biệt là khi họ
thường là nhà tài trợ chính cho quá trình học tập của con cái.
Dù
vậy, gia đình thường không thể biết được hết các hoạt động mà con mình tham gia
khi đang học tập xa nhà ở các trường đại học, cao đẳng trên thành phố. Và nhà
trường có một cách để liên lạc tới phụ huynh khi con em của họ gặp vấn đề, bao
gồm cả chuyện biểu tình.
Thông
thường, vào đầu năm học đầu tiên, sinh viên sẽ phải cung cấp thông tin liên
quan tới gia đình, bao gồm cả địa chỉ nhà và đặc biệt là số điện thoại của phụ
huynh. Bằng cách này, nhà trường nắm giữ một số lượng lớn các thông tin liên
lạc với phụ huynh của sinh viên, qua đó có thể tác động tới quyền của sinh viên
bằng cách tác động tới phụ huynh - “nhà tài trợ” chính cho việc học của sinh
viên.
Sinh
viên cũng phải nhờ cậy đến phụ huynh nếu muốn nhận thông tin hay làm việc với
nhà trường. Trường Đại học Tôn Đức Thắng là một ví dụ khi thông báo điểm trực
tiếp về cho phụ huynh dù đó là những thông tin riêng tư của sinh viên - những
công dân trên 18 tuổi với đầy đủ quyền; hay vụ việc Đại học Tân Tạo đòi tiền học
bổng của các sinh viên chỉ bắt đầu được giải quyết nghiêm túc khi phụ huynh
xuất hiện.
Nhà trường và công an phối hợp quản lý sinh viên
Khi
có học sinh, sinh viên hoặc giáo viên tham gia biểu tình, các trường học sẽ
phải có biện pháp để ngăn cấm họ tham gia, đồng thời phải tuân theo chỉ đạo của
cơ quan công an nhằm đảm bảo công tác an ninh chính trị.
Một
trong những quy định đặt nền móng cho sự phối hợp giữa nhà trường và cơ quan an
ninh trong việc kiểm soát sinh viên tham gia biểu tình là Quyết định 46/2007/QĐ-BGDĐT
về quy định về công tác bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trong
các cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân.
Theo
quyết định này, hiệu trưởng các trường đại học, cao đẳng và các trường khác sẽ
phải “thực hiện sự chỉ đạo về chuyên môn, nghiệp vụ của cơ quan công an ở địa
phương trong công tác đảm bảo chính trị, trật tự an toàn xã hội của trường
học”. Đối với các thủ trưởng cơ quan quản lý giáo dục địa phương, họ phải phối
hợp với cơ quan công an cùng cấp để đưa ra các hướng dẫn và chỉ đạo thực hiện
vấn đề này.
Quyết
định này cũng quy định rằng việc tham gia biểu tình là hành vi không được làm
trong trường học, trong phần đề cương hướng dẫn cho các trường học xây dựng quy
định riêng cũng quy định các trường phải có giải pháp ngăn cấm giáo viên và
người học tham gia các cuộc biểu tình, tự phát lập hội, câu lạc bộ.
Bên
cạnh đó, các trường phải làm nhiệm vụ giáo dục và nắm bắt diễn biến tư tưởng
của giáo viên, người học để kịp thời can thiệp, cũng như phải báo cáo hàng năm,
hàng quý lên cơ quan quản lý giáo dục cấp trên hoặc Bộ GD-ĐT.
Nhìn
xuyên suốt các hành động của các trường đại học, cao đẳng khi có một cuộc biểu
tình diễn ra, có thể thấy họ đã thực hiện khá đúng với quy trình được đề ra
trong Quyết định 46 nêu trên. Bắt đầu từ việc giáo dục về việc không tham gia
biểu tình trong tuần sinh hoạt, có các bộ phận theo dõi tư tưởng sinh viên trên
internet, đưa ra các thông báo chính thức hoặc phi chính thức nhằm ngăn cấm
sinh viên đi biểu tình theo hướng dẫn của phía công an, và cuối cùng là xử lý
những sinh viên tham gia biểu tình.
Trường
hợp của sinh viên Trương Thị Hà - sinh viên văn bằng 2 - Đại học Khoa học Xã
hội và Nhân văn TP. HCM cho thấy sự phối hợp của nhà trường với cơ quan công an
khi sinh viên của mình bị bắt vì đi biểu tình. Khi cô tham gia cuộc biểu tình
chống lại Luật Đặc khu và Luật An ninh mạng hồi tháng 6 năm 2018, cô đã bị cơ
quan công an bắt giữ. Trong tâm thư của mình gửi tới ông Phạm Tấn Hạ, hiệu phó
của trường, cô đã mô tả rằng thầy đã đến khi cô bị bắt giữ và ký vào biên bản
do phía công an chuẩn bị mặc dù cô đã nhờ thầy giúp gọi luật sư.
Ảnh chụp từ FB nhân vật, nay không còn truy
cập được
***
Có
thể thấy, việc tham gia biểu tình của sinh viên sẽ gặp rất nhiều rào cản, từ
những hạn chế về quyền dành riêng cho sinh viên, sự khuyên ngăn của cha mẹ, sự
ngăn cấm của nhà trường và trên hết là sự phối hợp ngăn chặn giữa nhà trường và
cơ quan công an. Việc thiếu vắng không gian cho các hội đoàn độc lập của sinh
viên cũng làm giảm đi khả năng sinh viên có thể tham gia và tự mình tổ chức các
cuộc biểu tình bài bản như ở Hong Kong.
Tuy
vậy, cần nhìn nhận rằng, sinh viên Việt Nam không hề thờ ơ với tình hình chính
trị Việt Nam và thế giới. Các thảo luận về chính trị của giới sinh viên nói
riêng và giới trẻ nói chung vẫn diễn ra và ngày càng đa dạng, phong phú hơn. Từ
đó có thể thấy rằng, nếu các rào cản được tháo bớt, chúng ta có thể hoàn toàn
hi vọng sinh viên sẽ tham gia tích cực hơn vào đời sống chính trị nước nhà.
__________
Tài liệu tham khảo:
1.
Thông tư 10/2016/TT-BGDĐT - Ban hành Quy
chế Công tác sinh viên cho chương trình đào tạo chính quy.
2.
Quyết định 46/2007/QĐ-BGĐT - Quy định
công tác bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trong các cơ sở giáo
dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét